در طول قرنهاى متمادى گاه بگاهى نوابغى بوجود آمده‏اند كه از نظر فهم حقايق علمى و هوش سرشار قابل مقايسه با ساير افراد نبوده‏اند ترقياتيكه در زندگى مادى نصيب بشر شده است مديون استعدادهاى فوق العاده مردان غير عادى است آنان با سرمايه‏هاى اختصاصى خويش حقايق علمى را درك كرده و كاروان بشر را به زندگى نوينى رهبرى نموده‏اند.

علامه حلى و فخرالمحققين

از همين نوابغ علامه حلى را مى‏توان گفت كه عوان صباوت به درجه اجتهاد رسيد چنانچه صاحب فوائد رضويه نوشته است مردم انتظار داشتند كه بحد بلوغ رسد از او تقليد كنند.
و پسرش فخرالمحققين (محمد) مانند پدر بود در نبوغ. وى در ده سالگى به درجه اجتهاد نائل آمد چنانچه خودش در شرح حال خطبه كتاب قواعد اشعار باين مطلب اشاره نموده و گفته است كه چون در خدمت پدرم معقول و منقول و بسيارى از كتب اصحاب خواندم براى كتاب قواعد پدرم شرحى نوشتم كه معروف شرح قواعد است و تأليفات زيادى دارد و ريحانةالادب تأليفات او را 12 جلد نوشته و گويد شب جمعه پانزدهم جمادى الاخر بسال 771 هجرى بسن هشتاد و نه سالگى زندگى را بدرود گفت و مدفن او بدست نيامده است.

سيد بن طاووس

از همان سلسه نوابغ، غياث الدين سيد الكريم ابن احمد، مكنى به ابوالمظفر است كه در ماه شعبان بسال 640 در شهر كربلا ديده بجهان گشوده و در شهر حله بزرگ شده و در بغداد به تحصيلات خود ادامه داده پايان عمر در كاظمين ماه شوال بسال 693 رحلت فرموده محل دفن او را برخى در كاظمين، بعضيها در نجف گفته و پاره‏اى از كتب تاريخ حله را نوشته‏اند.
او در چهار سالگى در ظرف چهل روز تمامى اصول كتابت را آموخت از استاد مستغنى گرديد و در يازده سالگى قرآن را حفظ كرد و از تلامذه خواجه نصيرالدين طوسى و علامه حلى و پدر خود احمد بن موسى بن طاووس است و قوه حافظه و كثرة زكاوة وجودة فكر و سرعت فهم وى از نوادر روزگار بوده و از تأليفات اوست الشمل المنظوم و فرحة الغرى و اما كتاب اقبال از تأليفات عموى ايشان على بن موسى معروف به ابن طاووس است¹¹⁵.